กำเนิดเครื่องราชอิสริยาภรณ์สยาม

พระบรมฉายาลักษณ์

พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงดารานพรัตนพร้อมสายสะพายเครื่องราชอิสริยาภรณ์เลจอง ดอนเนอร์ และพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวครั้งดำรงพระยศสมเด็จพระเจ้าลูกยาเธอ เจ้าฟ้าจุฬาลงกรณ์ กรมขุนพินิต ประชานาถ ทรงดารามพรัตน

เครื่องราชอิสริยาภรณ์ เป็นเครื่องหมายแสดงเกียรติยศซึ่งพระมหากษัตริย์ทรงสร้างสำหรับพระราชทานเป็นบำเหน็จความชอบแก่พระบรมวงศานุวงศ์ ราชตละกูล ขุนนาง ตลอดจนข้าราชการที่มีตำแหน่งหน้าที่หรือผู้มีความรับผิดชอบต่อแผ่นดิน ปรากฎหลักฐานว่ามีการพระราชทานเครื่องแสดงเกียรติยศหรือเครื่องยศเป็นราชประเพณีมาตั้งแต่สมัยกรุงศรีอยุธยา โดยส่วนใหญ่เป็นครื่องใช้ในชีวิตประจำวัน เช่น เสื้อผ้าแพรพรรณ พานหมาก กระโถน คนโท กาน้ำ หรือแม้กระทั้งอาวุธ แต่จะประดิษฐ์ด้วยวัสดุมีค่าและตกแต่งลวดลายแตกต่างกันตามตำแหน่งฐานนันดรศักดิ์ เพื่อเป็นการแสดงให้เห็นถึงหน้าที่ บทบาท และลำดับความสำคัญของผู้ได้รับ

เครื่องราชอิสริยาภรณ์ เลจอง ดอนเนอร์ ซึ่งจักรพรรดินโปเลียนที่ ๓ แห่งประเทศฝรั่งเศษทรงส่งมาถวายพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ซึ่งเป็นพระมหากษัตริย์พระองคแรกในทวีปเอเชียที่ได้รับอิสริยาภรณ์สูงจากประเทศตะวันตก

"...พระเจ้าแผ่นดินสยามในรัชกาลปัจจุบันนี้

เมื่อส้องเสพย์กับชาวต่างประเทศ

ได้สืบทราบว่าในประเทศต่าง ๆ มีเครื่องยศ

สำหรับสำแดงลำดับยศอย่างสูงแลลำดับนั้น ๆ

ลงมา ด้วยทำเปนดาวแลดอกจัน และรูปต่าง ๆ

ตามบัญญัติในเมืองนั้น ๆ จึงได้คิดตั้ง

พระราบัญญัติให้ทำดอกจันประดับด้วย

พลอย ๙ อย่างนั้นขึ้น เพื่อจะให้ประดับ

ในน่าเสื้อเปนสำคัญยศอย่างสูง..."

ดารานพรัตน

ซึ่งพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว

โปรดเกล้า ฯ ให้สร้าง เมื่อ พ.ศ. ๒๔๐๑

สมัยกรุงรัตนโกสินทร์ แบบแผนเครื่องยศและธรรมเนียมการพระราชทานคงสืบเนื่องมาแต่ครั้งกรุงศรีอยุธยา จนล่วงมาถึงรัชกาลพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว เป็นสมัยที่สยามติดต่อสัมพันธ์และเจริญไมตรีกับชาติตะวันตกเป็นอย่างมาก จึงโปรดเกล้า ฯ ให้สร้าง ดารานพรัตน เพื่อเป็นเครื่องราชอิสริยาภรณ์ตามแบบอย่างตะวันตก ด้วยมีพระราชดำริว่า ดารานพรัตน มีที่มาจากความเชื่อของคนไทยสมัยโบราณที่นับถือพลอย ๙ อย่าง หรือ นพรัตน์ อันได้แก่ เพชร ทับทิม บุษราคัม โกเมน นิล มุกดา เพทาย และไพฑูรย์ ว่าเป็นแก้วมณีที่เป็นสิริมงคลสูงสุดแก่ผู้สวมใส่ พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวจึงโปรดเกล้า ฯ ให้ดัดแปลงเป็นดาราสำหรับพระเกียรติยศ และเป็็นหนึ่งในเครื่องราชอิสริยาภรณ์อันงามสง่าที่ประดับอยู่ภายในวัดเทพศิรินทราวาส